Ukraynalı mülteciler savaştan bir yıl sonra güvende ama barış içinde değil

VARŞOVA – Rus kuvvetleri geçen yıl Ukrayna’nın güneyindeki Herson eyaletini işgal ettikten aylar sonra, Ukraynalı bir kadın ve Rus kocasının evini ziyaret etmeye başladılar. Buzdolabını parçaladılar ve arabalarına sahip olmayı talep ettiler. Bir gün karısını ve ergenlik çağındaki kızını yakaladılar, başlarına yastık kılıfı geçirdiler ve götürdüler.

Kadın günlerce hapsedildi, bacakları çekiçle dövüldü. Erkekler onu Rus askerlerinin yerlerini ifşa etmekle suçladı. Onu elektrik şokuna maruz bıraktılar ve ayak parmaklarından ikisi kırılıncaya kadar askeri çizmelerinin topuklarıyla ayaklarının üzerine bastırdılar. Yakınlarda çığlıklar duydu ve bunların kızından gelmesinden korktu.

Başına bir torba geçirilmiş ve elleri bağlı olarak birçok kez kafasına bir silah doğrultulmuştu. Ağızlığı şakağında hissederdi ve bir adam saymaya başlardı.

Bir. İki. İki buçuk.

Ardından yere bir el ateş edildi.

Associated Press’e, odadaki küçük bir pencereden gelen güneş ışığı şeridiyle sayılan beş gün süren işkenceyi anlatırken, “O anda, bana daha iyi olacağını düşündüm,” dedi. “Beni güçlü tutan tek şey, çocuğumun etrafta bir yerlerde olduğunun farkındalığıydı.”

Rus yetkililer sonunda kadını ve kızını serbest bıraktı ve eve doğru yola koyuldu. Uzun bir duş aldı ve bir çanta topladı ve ikisi işgal altındaki bölgeden kaçtı – önce Rus işgali altındaki Kırım’a, ardından kara yoluyla Letonya’ya ve son olarak da Polonya’ya geçtikleri Rusya anakarasına.

Vücudu hala yara bere içindeydi ve zar zor yürüyebiliyordu. Ancak Aralık ayında Varşova’da bir oğluyla yeniden bir araya geldi. Ve o ve kızı, Rusya’nın Ukrayna’yı tam ölçekli işgalini başlatmasından bu yana evlerinden kaçan mültecilere katıldı.

24 Şubat 2022’deki işgalin üzerinden yaklaşık bir yıl geçti, milyonlarca insan Ukrayna sınırından komşu Polonya, Slovakya, Macaristan, Moldova ve Romanya’ya kaçtı. Dehşete kapılan, bitkin düşen kalabalıklar trenlere binerek günlerce sınır kapılarında bekledi.

Ulusal hükümetlerden alınan verilere dayanan BM tahminlerine göre, Avrupa çapında yaklaşık 8 milyon mülteci kaydedildi ve bunların yaklaşık 5 milyonu geçici koruma için başvurdu. Uzmanlar, bu rakamların değişken olduğunu söylüyor – bazı insanlar birden fazla ülkede başvuruyor – ancak bunun 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana Avrupa’daki en büyük mülteci hareketi olduğu konusunda hemfikirler. Orta Doğu ve Afrika’daki son çatışmalardan gelen mültecilerin aksine, Ukraynalılar büyük ölçüde bir sempati ve yardım seli ile karşılandı.

Yine de Ukraynalı mülteciler güvenlik bulurken huzur bulamadılar.

Hayatlarından koparılmış, akrabalarından ayrılmış, Rus işgali altındaki bölgelerde mahsur kalan veya cephede savaşan sevdikleri için korkarak travma ve kayıp yaşıyorlar. Çocuklar babalardan, büyükanne ve büyükbabalardan, evcil hayvanlardan ayrıdır. Diğerlerinin dönecek bir ailesi veya evi yok.

Herson’lu kadın, bu ay UNICEF ile ortaklaşa yürütülen bir Varşova danışma merkezinde AP’ye konuştu. Anonim kalmakta ısrar etti; Rus işgali altındaki bölgelerde kocasının ve diğer akrabalarının güvenliğinden endişe ediyor.

Kendisi hakkında konuşmayı sevmiyor. Ama bir hedefi var: Dünyanın Rus birliklerinin ne yaptığını görmesi.

“Korkarım şimdi bile,” dedi pastel renkli tırnaklarıyla gözlerini silerek ve bir mendille oynayarak. “Anlıyor musunuz?”

Travma tedavisi arayan mülteciler arasında, çoğunlukla kendileri de evlerinden kaçan ve kendi kederleri ve kayıplarıyla mücadele eden Ukraynalı psikologlardan. Hiçbir kurumun tedavi gören mültecilerle ilgili kesin rakamları yok, ancak uzmanlar, kaygı ve depresyon oranlarının hızla artmasıyla birlikte, çatışmanın psikolojik bedelinin çok büyük olduğunu söylüyor.

Varşova merkezindeki psikologlar, ağlayan çocukları, bildikleri her şeyden ayrılmış gençleri, bilmeden travmayı çocuklarına aktaran anneleri tedavi ettiklerini anlatıyor.

Mariupol’dan bir çocuk olan bir hasta canlı kalkan olarak kullanıldı. Saçları şimdiden ağarmaya başladı. Kendisini tedavi eden danışmanın evi Rus bombasıyla yerle bir oldu.

Mülteci ruh sağlığı, barınma, iş ve eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için çalışsalar bile irili ufaklı yardım kuruluşları için bir önceliktir.

Varşova’daki Norveç Mülteci Konseyi kabul merkezinde mültecilere psikolojik destek sağlayan Ukraynalı Anastasiia Gudkova, tanıştığı en travma geçirmiş insanların Mariupol, Herson ve diğer işgal altındaki bölgelerden geldiğini söyledi. Kiev, Kharkiv ve Zaporizhzhia’daki bombalamalardan kaçanlar da dehşet içinde oraya varıyor.

Ancak batı Ukrayna’daki nispeten daha güvenli bölgelerden gelenler için bile acı var, dedi: “Konumları ne olursa olsun tüm Ukraynalılar çok fazla stres altında.”

BM mülteci ajansına göre, yurt dışına sığınan Ukraynalıların %90’ını kadınlar, çocuklar ve yaşlılar oluşturuyor.

Psikologlar, kadınların genellikle dili konuşmadıkları ülkelerde hayatta kalmaya çalışırken, çocuklar için cesur bir tavır sergilemeye çalıştıklarını görüyor. Yüksek eğitimli birçok kadın, başkalarının evlerini temizleyen veya restoran mutfaklarında çalışan işlere girmiştir.

En şanslı olanlar sürgünden uzakta eski işlerini yapmaya devam edebiliyor veya yeni hayatlar hayal etmeye başlıyor.

Geçen Ocak ayında Anastasia Lasna, diğer işletmelere vegan yiyecekleri ve sağlıklı tatlılar sağlayarak başarılı olduktan sonra Mykolaiv’de kendi fırınını açmayı planlıyordu. Bugün, Krakow’daki Yahudi Cemaat Merkezi’nde 200.000 Ukraynalı mülteciye yardım eden bir yemek büfesi işletiyor ve kendisini güney Polonya şehrinin büyüyen Yahudi cemaatine entegre ediyor.

İsrail vatandaşlığına sahip, ancak çatışmalardan zarar görmüş başka bir ülkede yaşamak istemiyor. Şimdi kocası ve 6 yaşındaki kızıyla Krakow’da bir araya geldi, eski evine dönmeyi hayal bile edemiyor.

Orada bir gelecek yok, dedi.

Ancak birçok mülteci hala eve dönmeyi hayal ediyor. Ukrayna’nın sonunda galip geleceğine olan inançları, başa çıkmalarına yardımcı oluyor.

Geçen 23 Şubat’ta Maryna Ptashnyk, kocası ve kızıyla birlikte 31. yaş gününü kutlamak için Karpat dağlarındaydı. Aylarca Rus güçleri ülkesini kuşatmıştı; “Büyük bir savaş” olup olmayacağını düşünürken endişe dalgaları geldi. Bu yüzden özel günü için telefonunu kapattı.

Ukrayna için barışın son gecesi, Ptashnyk için normalliğin son gecesiydi. Ertesi sabah kocası Yevhen onu uyandırdı ve Kiev’in bombalandığını söyledi.

Yevhen şimdi Ukrayna ordusunda, Ukrayna’nın doğusunda, şiddetli çatışmaların yaşandığı Soledar yakınlarında bir topçu birliğinde görev yapıyor. Ptashnyk, 3 yaşındaki kızı Polina ile Varşova banliyösünde küçük bir apartman dairesinde yalnız yaşıyor.

Polina, Polonya’daki bir anaokuluna yerleşiyor olsa da annesi stresi görüyor.

“Son bir yıldır bana sık sık ölümü, ne zaman öleceğimizi soruyor,” dedi.

Polina diğer çocukları babalarıyla birlikte görüyor ama kendisininkini savaş başladığından beri sadece üç kez görmüş. Son zamanlarda eve yaptığı bir ziyarette onu kucakladı. “Baba benim,” dedi.

Herson’lu kadın için, gördüğü işkencenin yarattığı travmayla yüzleşmek yalnızca bir zorluk. Ayrıca şu anda diğer tüm şehirlerden daha fazla Ukraynalı mülteciye ev sahipliği yapan Varşova’da bir daire alabilmek için iş bulması gerekiyor.

İnsan akını, konut sıkıntısını şiddetlendirdi ve yüksek enflasyon nedeniyle kira fiyatlarının artmasına neden oldu – bu, mültecileri kabul eden birçok ülkede bir sorun.

Anne kendini bir ev, bir normallik duygusu yaratmak için mücadele ederken bulur. Fiziksel acı ve yara izleri peşini bırakmıyor ama bazı günler manevi desteğin olmaması en çok canını yakıyor.

Kocasının Rusya’daki ailesi işgali destekliyor. Hepsinden kötüsü, o ve diğer sevdikleri, Rus işgali altındaki bölgede mahsur kalmış durumda.

Şu anda güvendeyim ama orası çok tehlikeli” dedi. “Ve hayatta kalıp kalamayacaklarını bilemem.”

___

AP’nin Ukrayna’daki savaş haberlerini takip edin: https://apnews.com/hub/russia-ukraine